Wanneer er een verhaal rond rouw, verlies of sterven de klas binnenkomt weet iedereen: hier maken we ruimte voor. Maar hoe ga je zorgzaam om met dit gevoelige thema? En welke voorzichtige stappen neem je om dieper in te gaan op levensvragen? Onderstaande tips en materiaal vormen misschien een aanzet.
Boeken
Lieve oma pluis http://www.youtube.com/watch?v=UrCbMVZkoRI
Boek: 'Mijn opa viert vakantie in de hemel.'
Voorgelezen verhaal 'Rikki en de eekhoorn' (Wanda Vendrig-hille)
Voorgelezen verhaal: Kikker en het vogeltje
Overzicht boeken over afscheid en rouw
Losse draadjes (Airien Ludin)
Recensie Saar Steverlinck: Samen beleven mama, papa en ik de mooiste dagen. Vol knuffels, knutselwerkjes en lekker eten. Maar dan wordt mama ziek en ze wordt nooit meer beter. Het knuffelkonijn waar we samen aan werkten, was nog niet klaar. En ik - ik raak verstrikt in mijn emoties.
Dit boek over verlies is verteld vanuit het ik-perspectief. Dat brengt het verhaal en de emoties meteen erg dichtbij. Samen met het meisje voelen we ons ontredderd en verslagen. We rafelen met haar helemaal uit elkaar - als losse draadjes.
Gelukkig komt papa dan - voorheen in het verhaal ook erg in zijn eigen verdriet. Hij herstelt de connectie met zijn dochter en drukt haar op het hart om emoties met elkaar te delen - zowel verdriet als geluk. Samen maken ze een nieuw leven, elke dag opnieuw. Aan de tafel waar ze voorheen met mama erbij zo gelukkig waren.
Het is niet perfect. Het is niet wat ze wilden, droomden, of wensten. Het is niet zoals vroeger. Maar mama is er altijd bij - in alle draadjes verweven in hoofd en hart. En zo raken alle losse draadjes - met tijd en liefde - weer ergens aan vastgeknoopt.
Wat me aanspreekt in dit boek is dat het rouw echt toont. Het wordt niet omfloerst: woede, ontreddering, jezelf onzichtbaar maken en verdriet, het zit in de tekeningen. Ik ben zelf ook pro duidelijke taal (“mama komt niet meer terug.”) én voor het aanreiken van manieren om haar kortbij te houden (ze zit in rituelen, in gedachten, in beelden en gewoontes). Het ik-perspectief brengt alles levendig dichtbij wat me doet geloven dat dit meisje een compagnon kan zijn voor elk kind dat zulk vreselijk verdriet moet meemaken.
Advies: praten met kinderen over de dood
Informatie over rouw vanuit vrijzinnig, humanistisch perspectief. Algemene informatie over rouw in de ontwikkeling van kinderen, getuigenissen, een bijstandspakket en troostkoffer, koestertas. http://sokkenvandeolifant.mmtools.eu/
Omgaan met rouw en verdriet in de klas: tips van rouwexpert Simone Janssen, tips van rouwexpert Uus Knops
“Mijn hart doet pijn”: praten met jonge kinderen over rouw en verlies via Kleutergewijs
Expertisecentrum 'Omgaan met verlies': themapagina kinderen
Omgaan met verlies en verdriet | Kleutergewijs (wordpress.com)
Map FOPEM over Rouw en verlies
Deze post van ‘Kleinegrotemensen’ op Instagram:
Praten over de dood met kinderen is geen dagelijkse praktijk. Dit terwijl kinderen vaak gefascineerd zijn door de dood, zeker als ze iets ouder worden. Ze hebben er vragen over en willen alles weten. Juist omdat het iets mysterieus is en wij er meestal niet vaak over praten. Maar waarom is het juist belangrijk om erover te praten? En pak je het aan? Kleine Grote Mensen geeft de volgende tips:
Dood hoort bij het leven. Kinderen die op een boerderij wonen en gewend zijn dieren te hebben, gaan vaak makkelijk om met de dood. Ze zien dieren leven en ook doodgaan en leren dat de dood een onderdeel van het leven is. Voor het overgrote deel van ons is dit echter niet aan de orde. Zeker als wij zelf bang zijn voor de dood en er niet graag over praten, kunnen onze kinderen dit overnemen en hier ook angst voor krijgen.
Dieren die overlijden. Door te praten over simpele huis-tuin-en-keuken dieren zoals bijen, vliegen, slakken, kan je al stilstaan bij de dood. Kinderen zijn meestal erg gefascineerd door dode dieren. Ga hierover in gesprek, sta stil bij het dier en dat het overleden is. En laat je leiden door jouw kind als hij/zij het interessant vindt. Ga het niet uit de weg.
Hoe ga je ermee om als iemand (of een huisdier) is overleden?
Wees duidelijk: Duidelijke taal is wat kinderen nodig hebben als het gaat om de dood. Zeg: ‘de hond is overleden en komt niet meer terug.’ Vage taal als ‘de hond is gaan slapen’ kan leiden tot verwarring en angst. Immers, betekent dit dat als je gaat slapen, dat je dan ook dood kan gaan?
Wees eerlijk over eigen emoties: Kinderen voelen feilloos aan wanneer wij verdrietig zijn en zeggen: ‘het gaat prima, niks aan de hand.’ Dit roept verwarring op en geeft onrust. Wees dus eerlijk als je verdrietig bent, alleen geef aan dat het weer over gaat en dat jouw kind niet voor jou hoeft te zorgen.
Alle emoties mogen er zijn: De emoties van kinderen kunnen alle kanten op gaan, zowel verdriet maar ook woede, blijheid, opluchting, etc. Verwacht dus niet dat ze verdrietig zijn en laat alles toe.
In plaats van 'Opa is in een diepe slaap' > 'Het lichaam van opa is gestopt met werken'
In plaats van 'Mama is niet verdrietig hoor, het gaat prima' > 'Ik moet huilen omdat ik opa mis, maar papa kan mij troosten.'
In plaats van 'Ben je niet verdrietig dat opa dood is?' > 'Je mag je voelen zoals je je voelt.'
Commentaires